De lichaamstaal en het gedrag van katten: een volledige gids

Katten - afstandelijk, mysterieus, onvoorspelbaar, achterbaks.

Dit zijn enkele van de vele bijvoeglijke naamwoorden die mensen vaak gebruiken om katten mee te beschrijven. Hoewel ik de redenen ervoor kan begrijpen, ben ik het er zeker niet mee eens.

In het verleden beschouwden mensen katten als dieren die een taak uit te voeren hadden – ze gebruikten onze huizen als hotel en joegen buiten op ongedierte (of ze lagen hun tijd te verdoen in de zon).

Tegenwoordig zien we katten echter eerder als een onlosmakelijk deel van onze familie. Een communicatief, speels en liefhebbend dier, met een gedrag en een lichaamstaal die het waard zijn om te bestuderen en te begrijpen, zodat we zo goed mogelijke baasjes kunnen zijn.

En dit werkt beide kanten op. Leven met een kat die zonder dat je het doorhebt stress en angst ervaart, kan ons ook een heleboel zorgen en moeilijkheden opleveren. Het kan ook leiden tot fysiologische problemen zoals Feline Lower Urinary Tract Disease (FLUTD) bij katten, dus het is erg belangrijk dat we beter proberen de lichaamstaal en het gedrag van onze katten te begrijpen.

Katten ervaren stress en internaliseren het

In tegenstelling tot honden internaliseren katten hun emotionele stress vaak. Dit kan een grote impact hebben op hun gedrag, gezondheid en welzijn.

Een ongelukkige kat kan ons niet met woorden vertellen dat ze bang is voor de rosse kater van de buren of dat ze zich niet op haar gemak voelt vanwege de aanwezigheid van een nieuw persoon in huis. Omdat de lichaamstaal van katten subtiel is, kan het weken, maanden of zelfs jaren duren voordat haar emotionele toestand erkend wordt.

Huiskatten zijn het perfecte voorbeeld van een eenzame jager. Leonardo da Vinci zei het al: "De kleinste kat is een meesterwerk."

In tegenstelling tot grote katten, zoals leeuwen, die in sociale groepen leven en gezamenlijk jagen, geven onze 'huiskamerroofdieren' er de voorkeur aan alleen te jagen. Ze zijn het meest actief bij het aanbreken van de dag en het vallen van de nacht en hebben daarom uitstekende ogen, die zo geëvolueerd zijn dat ze zelfs in het halfdonker zoveel mogelijk licht opvangen. Ook hebben ze een uiterst scherp gehoor, zodat ze zelfs het zachtste geluid of de kleinste beweging van hun prooi kunnen detecteren.

Onze katten jagen op kleine prooien – ter grootte van een muis – die slechts één kat kunnen voeden. Ze eten graag alleen en jagen tot wel 12 keer per dag om aan hun voedingsbehoeften te voldoen. 

Katten delen niet graag

Dit gedrag is fundamenteel voor huiskatten. Aangezien ze niet hoeven samen te werken met andere katten om grote prooien te doden, hebben ze geen behoefte aan sociale signalen. Het komt erop neer dat katten niet delen. Hoewel sommige individuen het gezelschap van broers of zussen tolereren of zelfs appreciëren, is de grote meerderheid het gelukkigst wanneer ze hun eigen ruimte hebben en zelf kunnen bepalen met wie ze in contact treden.

Deze aangeboren behoeften zorgen ervoor dat katten ons zo fascineren. Hun zelfredzaamheid is opmerkelijk voor zo'n klein, relatief kwetsbaar dier en toch zijn ze avontuurlijk, nieuwsgierig en in staat zichzelf te voeden en te verzorgen. Ze gebruiken hun verbazingwekkende behendigheid en vindingrijkheid om op ontdekking uit te gaan en gebruik te maken van hun omgeving.

Al die autonomie en toch kiezen ze ervoor om hun tijd met ons door te brengen!

Mensen zijn natuurlijk nuttig voor katten – we bieden ze onderdak, warmte, veiligheid, voer en comfort. Maar het gaat katten niet alleen om wat we ze kunnen geven– ze vormen ook een sterke band met ons.

Deze band overstijgt de verschillen tussen soorten – vooral als we leren te herkennen wat onze katten ons op hun eigen unieke en subtiele manier vertellen.

Katten zijn dol op goede manieren

Katten zijn gevoelige wezens. Bovenal zijn ze dol op goede manieren!

De lichaamshoudingen en vocalisaties van katten zijn niet meteen duidelijk. Ze blaffen niet naar ons wanneer ze aandacht willen of zich zorgen maken over een situatie en ze springen niet op en kwispelen niet met hun staart wanneer ze blij zijn om ons te zien.

Ik leg vaak uit aan bezorgde baasjes dat het eigenlijk een compliment is wanneer je kat het huis binnenkomt, één keer miauwt om uit te vinden waar je bent en vervolgens naar boven gaat om aan jouw kant van het bed wat viezigheid van haar poten te verwijderen!

Leer kattentaal

Om kattentaal te leren moeten we experts worden in observatie. Het verschil tussen een kat die ineengekrompen zit in pijn of angst en een kat die volslagen ontspannen met haar staart om zich heen en haar poten onder zich ligt kan moeilijk te zien zijn, zelfs voor ervaren kattenmensen. Het is echter mogelijk – en leuk! – om dit te leren.

Als je de micro-expressies van je kat leert kennen, zal je niet alleen kunnen merken wanneer er iets niet in orde is – en vroeg actie ondernemen – maar zal je ook de wederzijdse communicatie bevorderen en jullie relatie en band verdiepen.

Veelvoorkomende lichaamssignalen van katten en hun betekenis:

Kattensignaal	Betekenis
Langzaam knipperen	Vertrouwen en affectie
Spinnen	Tevredenheid of zelfkalmering
Platte oren	Angst, agressie of overstimulering
Slaan met de staart	Irritatie of verhoogde alertheid
Buik omhoog (maar niet uitnodigend tot aanraking)	Defensieve houding, niet altijd onderdanigheid

Hier volgen mijn beste tips om de communicatie met je kat te verbeteren en haar gedrag nóg beter te begrijpen:

1. Geef haar wat ze nodig heeft (en neem het niet persoonlijk op als ze niet op je schoot wil zitten!)

Alle katten hebben sterke individuele voorkeuren. Ronduit gezegd: ze zijn kieskeurig! Hoe perfecter de omgeving die we ze kunnen aanbieden, hoe gelukkiger ze zijn.

De meeste katten hebben meerdere specifieke behoeften qua architectuur: ze leven in een 3D-wereld, dus houd er rekening mee dat je kat graag tijd op hoge plekken doorbrengt. Een hoge plek met plaats genoeg voor slechts één kat – zoals een boekenplank of een speciale kattentoren – staat hoog op haar verlanglijstje!

Katten zijn dol op beleefde manieren. Dit betekent dat ze liever benaderen dan benaderd worden. (Dit verklaart waarom mensen die niet van katten houden ze vaak als magneten aantrekken!) Veel katten geven er ook de voorkeur aan om bij of naast je te zitten; ze houden je gezelschap zonder dat ze behoefte hebben aan fysiek contact. Niet alle katten zijn schootkatten. Net als mensen hebben katten verschillende voorkeuren wat betreft persoonlijke nabijheid. Als je dit erkent, accepteert en respecteert, ben je goed op weg om de vertrouwensrelatie op te bouwen die de meeste mensen graag hebben met hun kat.

2. Leer de lichaamstaal en de subtiele signalen van katten herkennen

Veel mensen leren kwaadschiks dat een kat die lichtjes met haar staart slaat een eerste signaal geeft dat ze niet gelukkig is. Het is veel beter om zo'n subtiel signaal te herkennen en ernaar te handelen – door de interactie te beëindigen – dan te wachten tot je kat zo geërgerd is dat je haar niet begrijpt dat ze zich gedwongen voelt uit te halen met haar staart, klauwen of tanden of weg te rennen.

Katten zijn niet achterbaks. Ze zijn subtiel. Dat is een groot verschil.

3. Begrijp het geursysteem dat je kat gebruikt om zich veilig te voelen

De meeste mensen verkrijgen hun informatie over de wereld primair via ogen en oren. Katten leven primair met hun neus.

Dit betekent dat katten een aantal verschillende geursystemen gebruiken om zich gelukkig en veilig te voelen en om zich ervan te verzekeren dat alles vertrouwd is. Dit is een van de redenen dat katten tegen ons aanwrijven – ze willen dat wij net als zij ruiken, als familie. Ze herkennen ons (en andere huisdieren in de familie) letterlijk aan onze geur in plaats van aan ons uiterlijk; deze 'clangeur' moet elke paar uur vernieuwd worden, zodat ze zich veilig blijven voelen. 

Deze informatie is essentieel voor het welzijn van je kat. Denk je eens in hoe angstaanjagend het kan zijn voor je kat als ze plotseling een vreemde opmerkt in huis – of deze 'vreemde' nu een nieuwe baby of je nieuwe geliefde is of zelfs een andere kat waar ze altijd fijn mee samengeleefd heeft, maar die naar de dierenarts is geweest en nu anders ruikt.

4. Onderschat de impact van emotionele stress niet

Maar al te vaak vertellen baasjes me dat hun kat 'stout' is geweest door aan het meubilair te krabben, urine in huis te sproeien, in bed te plassen of zelfs agressief te zijn. Soms suggereren ze zelfs dat hun kat ze bewust 'straft' – omdat ze bijvoorbeeld te vaak weg van huis zijn.

Helaas is dit een enorme misinterpretatie die verdere negatieve gevolgen kan hebben voor het gedrag van je kat.

Als gecertificeerde klinisch dierengedragskundige met veel ervaring weet ik dat elk gedragsprobleem van katten veroorzaakt wordt door een verborgen medisch probleem, een verborgen emotioneel probleem of allebei!

Gedragsproblemen ontstaan nooit zomaar zonder reden

Daarom is het essentieel dat elk gedragsprobleem van je kat onderzocht wordt door een dierenarts, die tot het uiterste moet gaat om de oorzaak te vinden: vorig jaar was er bij bijna de helft van al mijn gevallen een klinische component – en dat zijn alleen nog maar de gevallen waarbij er een diagnose werd gesteld! Kort gezegd: als je kat zich op een ongewone manier gedraagt, is het de moeite waard om naar de dierenarts of dierengedragskundige te gaan.

Daarna is de volgende stap om ervoor te zorgen dat alle aspecten van het emotionele welzijn van je kat onderzocht worden. Gezondheid en welzijn zijn bij katten onlosmakelijk met elkaar verbonden en we zijn het ze verplicht om beide in orde te brengen. Het goede nieuws is dat zelfs ingewikkelde gedragsproblemen soms met relatief eenvoudige veranderingen 'genezen' kunnen worden. Katten zijn heel gevoelig voor hun omgeving, hun routine en ons gedrag – dit is zowel positief als negatief!

Maak tijd om met je kat te spelen

Wist je dat je je relatie met je kat kan transformeren door middel van spel en verrijking? Ik weet zeker dat je nu toestemmend knikt... maar onderneem je hier ook actie op?

Katten zijn dol op spelen. Veel katten zijn erg slim en worden ook graag getraind, maar hoeveel van ons nemen echt de moeite om ze dingen te leren?

De leerstijl van katten verschilt onderling, net als bij honden (en mensen). In het algemeen hebben ze graag regelmatige, korte speelsessies, met de juiste hoeveelheid beweging en geluid, zodat ze geïnteresseerd raken en niet schrikken. Veel katten reageren goed op training met kleine, smakelijke hapjes eten als motivatie en beloning, terwijl andere de voorkeur geven aan apporteerspelletjes en snel bewegende speeltjes.

Als proactief baasje is het een plezier om te ontdekken van welk soort spelletjes je kat het meeste houdt. Als gedragsdeskundige kan ik bevestigen dat plezier heel belangrijk is in een relatie – het ontbreekt vaak in de communicatie tussen mens en kat, maar het kan leiden tot een levenslange band.

Door te leren de subtiele signalen van je kat te herkennen, haar een omgeving te bieden die aan haar behoeften voldoet en emotionele of gedragsproblemen aan te pakken met inzicht, geduld en zorg kan je het welzijn van je kat verbeteren en jullie relatie versterken. Als je het unieke karakter van de kat begrijpt en respecteert, zal dat je helpen om een zo goed mogelijk baasje te zijn, zodat je kat een gelukkig en gezond leven kan leiden.