Binnenshuis sproeien en plassen door katten

De meeste katten zijn heel precies met naar het toilet gaan en zullen altijd een kattenbak gebruiken of de tuin in gaan. Als ze echter in de hoek van de kamer of op andere plekken in huis sproeien en plassen, kan dit reden tot zorg zijn en bovendien onaangenaam. Het kan ook een teken zijn van een medisch of stressgerelateerd probleem, dus het is belangrijk dat je opmerkzaam bent op mogelijke triggers of verborgen fysieke aandoeningen.

Sproeit of plast je kat binnenshuis?
Sproeien en plassen zijn twee heel verschillende handelingen. Katten gebruiken urine als een geursignaal of 'teken' voor zichzelf en andere katten. De motivatie voor geurmarkering is heel anders dan die voor plassen om de blaas te legen. Het is daarom belangrijk om te bepalen of de kat sproeit of plast, aangezien de oplossingen verschillend zijn. Om te plassen hurkt de kat en laat een hoeveelheid urine achter op een horizontale ondergrond. De kat kan vervolgens krabben aan de plek rond de urine, maar dit is niet altijd het geval. Ongewenste plekken waar katten vaak plassen zijn tapijten, bankstellen, dekbedden, in bad of in de gootsteen. Om urine te sproeien gaat de kat staan, maakt vaak een loopbeweging met de achterpoten en trilt met de staart. Een kleine hoeveelheid urine wordt naar achteren gesproeid op een verticale ondergrond, zoals een muur of de hoek van een meubel, hetgeen een duidelijke geur achterlaat. Plekken waar katten vaak sproeien zijn rond deuren, ramen of kattenluikjes en bij gordijnen, elektrische apparaten, winkeltassen of vuilniszakken. Zodra je erachter bent welke van de twee gedragingen je kat vertoont, kan je actie ondernemen om het probleem op te lossen.

Hoe maak je kattenurine schoon
Of het nu echt een ongelukje was of niet: zodra je kat op een bepaalde plek geplast heeft, is het belangrijk om het grondig schoon te maken om te voorkomen dat het een gewoonte wordt. Tenzij de geur volledig verwijderd wordt, zal de gevoelige neus van je kat de geur van urine blijven opvangen, wat weer een trigger is om er opnieuw te plassen.

De beste manier om deze gewoonte te stoppen is door de kat zo lang mogelijk van de plek weg te houden, geurtjes die de kat kan herkennen te verwijderen en de geografie van de plek te wijzigen door meubels te gebruiken om te toegang te beletten. Was de plek met een enzymatische of probiotische schoonmaakoplossing en laat drogen. Deze producten zijn bedoeld om de geur van urine af te breken. Tapijt absorbeert extreem goed en urine dringt vaak door het tapijt heen tot de vloer eronder. In dat geval is professionele reiniging nodig. Als de plek gedurende lange tijd erg vies blijft, is het tapijt misschien niet meer te redden. Verwijder het en behandel de vloer eronder voordat je een nieuw tapijt legt.

Waarom is mijn kat begonnen in huis te plassen?

Medische problemen
Een kat die op ongewenste plekken in huis plast, moet dringend door de dierenarts onderzocht worden om er zeker van te zijn dat er geen medische oorzaken zijn voor de gedragsverandering. 

1. Stresscystitis is een zeer veel voorkomende oorzaak van incontinentie. Hier kunnen meerdere redenen voor zijn. Cystitis is een ontsteking van de blaas en is erg pijnlijk. Katten beginnen de kattenbak met pijn te associëren en zoeken daarom andere plekken om te plassen. Cystitis zorgt er ook voor dat de kat de hele tijd voelt dat ze moet plassen, waardoor ze niet op tijd de kattenbak of de tuin bereikt. Urineweginfecties zijn zeldzaam bij katten, maar cystitis ten gevolge van chronische stress komt veel voor. Dit kan meerdere gezondheidsproblemen veroorzaken; sommige kunnen levensbedreigend zijn. Lees hier alles over de tekenen, oorzaken en behandelingen van stresscystitis, ook wel bekend als feliene idiopathische cystitis (FIC).
2. Gewrichtsaandoeningen/artrose. Artrose is een veelvoorkomende maar te weinig gediagnosticeerde aandoening bij katten. Ze zijn er immers erg goed in om tekenen van ongemak en pijn te verbergen. Pijn in de heupen, ruggengraat en pootgewrichten kan het erg oncomfortabel maken om volledig te hurken om te plassen. Katten met artrose willen vaak niet naar buiten gaan, omdat dit extra moeite kost. Dit is vooral goed waar te nemen bij koud of nat weer. Als je niet al een kattenbak in huis hebt, kan dit het probleem misschien oplossen. Plaats kattenbakken op rustige, afgezonderde plekjes. Zorg ervoor dat je altijd één kattenbak meer hebt dan het aantal katten dat je hebt; zo voorkom je conflict en is er altijd een schone plek om naartoe te gaan. Als je al kattenbakken hebt, probeer dan ondiepere exemplaren met lagere randen en gebruik een zachtere kattenbakvulling. Op deze manier is de kattenbak zo comfortabel mogelijk. Praat met de dierenarts over medicatie om de pijn te verlichten.

De pijn ten gevolge van cystitis en artrose kan katten verhinderen om volledig te hurken. Dit kan het soms moeilijker maken om het verschil te zien tussen plassen en sproeien. Medische problemen moeten hoe dan ook eerst uitgesloten worden.

Waarom zijn mijn katten begonnen binnenshuis te sproeien?
Alle katten, katers of poezen, gecastreerd/gesteriliseerd of niet, kunnen sproeien. Dit gebeurt meestal buiten, als onderdeel van het op geur gebaseerde communicatiesysteem. Ze laten ook geursignalen achter door hun gezicht tegen objecten aan te wrijven - om feromonen afkomstig van de gezichtsklieren af te geven - of door met hun nagels aan objecten te krabben, om feromonen afkomstig van de klieren tussen de tenen af te geven. Katten laten hun geur niet alleen achter om andere katten van hun aanwezigheid op de hoogte te stellen, maar ook om het hele gebied van hun eigen vertrouwde geur te voorzien.

Bij niet-gecastreerde/niet-gesteriliseerde katten geeft de urine ook de paarstatus weer. Katers gebruiken het om territorium te claimen en poezen gebruiken het om tijdens de bronsttijd katers aan te trekken.

De meeste katten zijn gecastreerd/gesteriliseerd en sproeien niet binnenshuis. Binnenshuis sproeien is een teken dat de kat zich gestrest voelt en zich veiliger wil voelen door zich te omringen met haar eigen geur. De meest voorkomende oorzaak is de aanwezigheid van andere katten, in huis of in de buurt. Een nieuwe baby of een nieuw persoon in het huishouden, een verbouwing of een verandering van routine kan ook leiden tot sproeien in huis bij angstige of timide katten of bij katten die al andere soorten stress in hun leven ervaren.

Bedreigingen van katten in de buurt
Andere katten in de buurt kunnen zich op je eigendom begeven, in de tuin of zelfs in huis. Dit is extreem stressvol voor je eigen kat(ten). Zelfs het zien van een vreemde kat in 'hun' tuin kan al stress opleveren voor sommige katten. Als antwoord hierop kan je kat sproeien rond het kattenluikje, het raam of de deur om de indringer van haar aanwezigheid op de hoogte te stellen. Als je kat gestrest is omdat een andere kat het huis binnen is gedrongen, kan je meerdere acties ondernemen – verwijder wat de indringer aantrekt (meestal een bak met voer) en gebruik alternatieven, bijvoorbeeld een voerautomaat die microchips herkent en alleen voer afgeeft als jouw kat naar de bak komt. Blokkeer het kattenluikje tijdelijk en laat je kat zelf naar binnen en naar buiten. Plaats een kattenluikje dat microchips leest; zo voorkom je invasies. Schrik andere katten af om je tuin binnen te komen met een watersproeier met bewegingssensor; zorg er wel voor dat jouw kat veilig binnen is. Gebruik commercieel verkrijgbare feromonenproducten om je kat zich binnenshuis veilig te laten voelen.

Verbouwingen
Nerveuze katten of binnenkatten kunnen gestrest raken en zich bedreigd voelen door veranderingen in hun omgeving. Een verbouwing of een verplaatsing van de meubels verwijdert alle subtiele markeringen die je kat heeft aangebracht door middel van wrijven en krabben. Om de impact van deze veranderingen te reduceren, houd je je kat weg van de betreffende kamers totdat de geuren niet meer zo sterk zijn en zich hebben vermengd met de vertrouwde geuren in huis. Je kan dit proces helpen versnellen door zelf de geur van de kat te verspreiden. Neem een zachte katoenen doek en wrijf deze voorzichtig over het gezicht van je kat (waar de klieren haar unieke geur produceren). De verzamelde uitscheidingen bevatten feromonen die het brein van je kat een boodschap van vertrouwdheid en veiligheid geven. Wrijf de doek op kattenhoogte over meubels en muren waar het probleem zich voordoet. Herhaal dit meerdere keren per dag om een geursignaal te creëren dat voorkomt dat je kat gaat sproeien. Commercieel verkrijgbare kattenferomoonproducten werken op dezelfde manier en kunnen als alternatief gebruikt worden. Als je bijvoorbeeld je bankstel vervangt, helpt het vaak om vooruit te plannen en een paar weken van tevoren een deken eroverheen te leggen. Leg deze deken ook over het nieuwe bankstel, zodat het vertrouwder geurt en makkelijker geaccepteerd wordt.

Help je kat zich veilig te voelen
Ook als de oorzaak van het sproeien niet duidelijk is, zijn er manieren om je kat zich veiliger te laten voelen. Beperk bijvoorbeeld de ruimte die je kat hoeft te overzien tot één of twee kamers of gebruik kalmerende voedingssupplementen tijdens stressvolle periodes. Zo help je haar zich veiliger te voelen en reduceer je haar behoefte om te markeren. Een gesprek met een gekwalificeerde professional die aanbevelingen speciaal voor jouw woning kan geven, is erg nuttig. Wanneer een kat té gestrest is en de situatie hopeloos is, kan je overwegen om de bedreigde kat (of de agressieve kat) uit huis te plaatsen, naar een plek zonder andere katten. Als ze niet langer om hoeft te gaan met andere katten, zal de bedreigde kat waarschijnlijk niet meer sproeien. Zo weet je zeker dat je kat gelukkiger zal zijn. Ook een agressieve kat is vaak gestrest in een omgeving met meerdere katten en kan er baat bij hebben de enige kat in huis te zijn. 

Hulp van specialisten
Bij veel katten kan sproeien en plassen in huis verholpen worden met de technieken die hier beschreven zijn. In sommige gevallen kan het probleem blijven voortduren. Het is aanbevolen om dit met de dierenarts te bespreken in plaats van het maar op zijn beloop te laten. Deskundig gedragsadvies in een vroeg stadium kan een groot verschil maken. Hoe langer je ongewenst gedrag laat voortduren, hoe meer ingesleten het raakt en hoe moeilijker het op te lossen is.

Gecontroleerd door Dr. Hein Meyer, DVM, PhD, Dipl-ECVIM-CA en Dr. Aileen Pypers, BSc, BVSc, PGDip.